ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΔΕΣ

Φωτογραφία:
• Παντέλι
  

Χωριό και κοινότητα επαρχίας Σητείας, σε υψόμετρο 480 μ. Απέχει 90 περίπου χλμ. από Αγ. Νικόλαο και 19 από Σητεία.

Πρώτη φορά αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, με 8 χριστιανικές οικογένειες. Παπαγιανάδο, το αναφέρει και το 1842 ο Χουρμούζης Βυζάντιος. Στην απογραφή του 1881, αναφέρεται με 77 κατ. στον Δήμο Χαντρά. Από το 1940 οι Παπαγιαννάδες έγιναν έδρα κοινότητας με 157 κατ.

Στο ύψωμα Αη Λιάς, προτού φθάσουμε στο χωριό, αποκαλύφθηκε ιερό κορυφής και στη θέση Μοναστηράκια, Μινωικός οικισμός, πού σήμερα έχει καταστραφεί τελείως.

Υπάρχει η εκκλησία της Παναγίας της Ελαιούσας, του 14ου αιώνα με διατηρημένες τοιχογραφίες και κτητορική επιγραφή που αναφέρει ο Gerola, στα Monumenti Veneti.

Ο επισκέπτης αξίζει να επισκεφτεί την υπέροχη τοποθεσία Παντέλι. Πρόκειται για μία πυκνοφυτεμένη περιοχή μέσα στο φαράγγι πού ενώνει τους Παπαγιαννάδες με την Μαρωνιά. Η κοινότητα έχει φροντίσει και υπάρχει μέρος για να καθίσει κάποιος να ξεκουραστεί. Θα δει επίσης το πανέμορφο ξωκλήσι της Παναγίας.

ΑΡΜΕΝΟΙ

Φωτογραφία:
• Αιολικό Πάρκο
  

Γραφικό χωριό του οροπεδίου της Ζήρου, σε απόσταση 27 χλμ. από τη Σητεία, μέσω Χανδρά, και 23 μέσω Παπαγιαννάδων - Εθιάς.

Αναφέρεται στην ενετική απογραφή του 1583 με 428 κατ.

Σήμερα οι Αρμένοι ανήκουν στον Δήμο Λεύκης, και έχουν 400 περίπου κατοίκους. Ο σημερινός επισκέπτης εντυπωσιάζεται από τους ανεμόμυλους του αιολικού πάρκου πού υπάρχει στην περιοχή.

Στον κάμπο των Αρμένων υπάρχει ναός της Αγίας Σοφίας πού κάποτε ήταν μία από τις σπουδαίες μονές της Ανατολικής Κρήτης. Η εκκλησία πού σώζεται είναι του τύπου της Βασιλικής αλλά χωρίς νάρθηκα με ξυλόγλυπτο τέμπλο. Από τις εικόνες του η Παναγία η γλυκοφιλούσα φαίνεται καλής τέχνης.

Στην περιοχή των Αρμένων βρίσκεται και το σπήλαιο Άγιο Πνεύμα. Στην κοινότητα Αρμένων υπάγεται και ο οικισμός Ετια.

ΕΤΙΑ

Φωτογραφία:
• Ετιά
  

Μικροσυνοικισμός του Δήμου Λεύκης πού ανήκει στο δημοτικό διαμέρισμα των Αρμένων. Απέχει 2 χλμ από τους Παπαγιαννάδες, στο δρόμο προς Αρμένους.

Στην απογραφή των Ενετών σαν ΕΤΤΕΑ, είχε 564 κατοίκους.
Άκμασε ιδιαίτερα την εποχή της Ενετικής κατοχής αλλά από τους ναούς της Αγ. Ιωάννη και Αγία Αικατερίνη φαίνεται πως υπήρχε και κατά την Βυζαντινή περίοδο. Ήταν φέουδο της Ενετικής οικογένειας των De Mezzo, οι οποίοι έκτισαν την τριώροφη έπαυλή τους πού στέκει εν μέρει και σήμερα, γνωστή στους περιοίκους σαν « Σεράγιο-Σεράι» όχι χωρίς λόγο αφού την είχαν Τούρκοι αξιωματούχοι.
Η έπαυλη αυτή θεωρείται ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα Ενετικής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη.
Η εκκλησία της Αγ. Αικατερίνης είχε μεταβληθεί από τους Τούρκους σε τζαμί μέχρι την επανάσταση του 1897.

Στα νότια της Ετιάς υπάρχει το ύψωμα Ετιανή Κεφάλα (715μ. ), όπου βρέθηκε Ιερό Κορυφής τελείως συλημένο.

ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ

Οικισμός του δήμου Λεύκης , 35 χλμ. από Σητεία, το ακρότερο χωριό του Οροπεδίου της Ζήρου, με 156 περίπου κατοίκους.

Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Τσώ, και η σημερινή του ονομασία οφείλεται στο ομώνυμο καθεδρικό ναό.

Παρόλο πού απέχει 8 χλμ. από τη θάλασσα, οι κάτοικοί του φημίζονται για καλοί ψαράδες Στην κοινότητα; της Αγ. Τριάδας, ανήκουν και οι μικροσυνοικισμοί Δασονάρι, Λειβάρι, Αχλάδι, Σταλός και Αμυγδάλι.

Η αρχαιολογική έρευνα στις περιοχές των οικισμών αυτών μας έδωσε πολλές ενδείξεις αρχαίας κατοικίσεως, ιδίως στο Σταλό, που αποκαλύφτηκαν Μινωικός οικισμός και θολωτοί τάφοι.

Στην περιοχή του Λειβαριού ανήκει το σπήλαιο Αλογαρά, το οποίο υπήρξε κατοικία ανθρώπων την Μινωική εποχή

ΑΠΙΔΙΑ

Φωτογραφία:
• Γούδουρας
  

Οικισμός του δήμου Λεύκης κοντά στη Ζήρο μετά το Χανδρά σε απόσταση 32 χλμ. από τη Σητεία. Το δημοτικό διαμέρισμα αποτελείται κυρίως από δύο οικισμούς τα Μέσα Απίδια και τα Έξω Απίδια, αλλά διοικητικά σε αυτό υπάγονται και οι οικισμοί Καλός Λάκος, Δρογγάρι, Γούδουρας, Τσιπά και Μοναστρά, οι περισσότεροι εγκαταλελειμμένοι.

Μεγάλη ανάπτυξη παρουσιάζει ο Γούδουρας, στην περιοχή του ομώνυμου ακρωτηρίου (το αρχαίο Ερυθραίο), στο Λιβυκό Πέλαγος. Ο οικισμός εξελίσσεται σιγά - σιγά σε τουριστικό θέρετρο.

Υπάρχουν παραλίες για κολύμπι, ταβέρνες για φαγητό, και κτίζονται καταλύματα ύπνου.
Επίσης υπάρχει ένα όμορφο μικρό λιμανάκι για τους ψαράδες,

ΖΗΡΟΣ

Φωτογραφία:
• Πανοραμική
  

Σε υψόμετρο 590μ. στο γραφικό οροπέδιο των Αρμενοχαντράδων, στις υπώρειες υψώματος πού οι ντόπιοι ονομάζουν Εγκρεμνό, απλώνεται το κεφαλοχώρι της Ζήρου, η έδρα του Δήμου Λεύκης.

Στην απογραφή του Μπαρότζι του 1577 αναφέρεται για πρώτη φορά το όνομα Siro. Με το ίδιο όνομα και με 448 κατοίκους αναφέρεται και από τον Καστροφύλακα το 1583.
Στα 1928, στην πρώτη απογραφή μετά την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, η Ζήρος απογράφεται με 742κατ. Σήμερα η Ζήρος έχει περίπου 780 κατ.

Στο δημοτικό διαμέρισμα Ζήρου σήμερα υπάγονται οι οικισμοί Καλό Χωριό, Χαμαίτουλο, ο παράλιος οικισμός Ξερόκαμπος το εγκαταλελειμμένο Λαμνώνι καθώς και μικροσυνοικισμοί πού κατοικούνται εποχικά όπως η Αγριλιά, Λέθη, Αχλαδιάς, Μακρύ Λιβάδι και Ανάργυρος.

Η περιοχή της Ζήρου είναι διάσπαρτη από αρχαιότητες, όλων των εποχών, δεν έχουν όμως γίνει συστηματικές ανασκαφικές έρευνες. Οι θέσεις με τις εντοπισμένες αρχαιότητες είναι ο Πλακόσπηλιος, ρωμαϊκός οικισμός και τάφοι, ο Άγιος Ιωάννης, αρχαϊκός οικισμός, ο Φονιάς, μινωικός οικισμός, ο Σταλός, τάφοι μινωικοί, αρχαϊκά ευρήματα, μινωικός οικισμός, ο Κατσουλιανός, μινωικοί τάφοι, το Πεντάλιτρο, μινωική ακρόπολη, το Κατεργάρη Παπά Πηγάδι, αρχαϊκά πλακίδια, η Ανεμομύλια, μινωικό κτίριο, ο Πυργάλες, μινωική έπαυλη, η Βρύση Χαμαίτουλου, μινωικός οικισμός, η Λιμνιά ή Παραλάκη Μάντρα Χαμαίτουλου, μινωικά κτίρια.

Σημαντικό επίσης, ήταν στο ύψωμα Πλαγιά το ιερό κορυφής μεσομινωικών χρόνων το οποίο όμως δυστυχώς καταστράφηκε από ανατινάξεις .

Στην περιοχή της Ζήρου υπάρχουν πολλά σπήλαια με πιο ονομαστά τα σπήλαια Αγριλιά, Λυγιάς Σπήλιος και σπήλαιο Βοεβόδας.
Επίσης υπάρχουν και πολλά σπηλαιοβάραθρα, και άλλες καρστικές μορφές. Στην περιοχή υπάρχουν επίσης και πολλές αξιόλογες εκκλησίες με σπουδαιότερη της Αγ. Παρασκευής εκκλησία τοιχογραφημένη, με χρονολογία 1523. Στον Άγιο Νικόλαο, υπάρχουν χαράγματα του 1507 και του 1515.

ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΣ

Φωτογραφία:
• Πλησιάζοντας
  
• Πανοραμική
  
• Χερόκαμπος
  

Ο Ξερόκαμπος είναι ένας πανέμορφος σημαντικός παράλιος οικισμός με μεγάλη οικιστική ανάπτυξη, με εξαιρετικές φυσικές ομορφιές.

Συνδέεται με την Ζήρο με ασφαλτοστρωμένο δρόμο 20 χλμ. μία γοητευτική διαδρομή μέσα από το γυμνό τοπίο της περιοχής με υπέροχη θέα στους δεκάδες όρμους του Ξερόκαμπου. Επίσης συνδέεται με δρόμο 11 χλμ. με την Ζάκρο.

Οι θαυμάσιες παραλίες του, το υγιεινό του κλίμα και οι σημαντικές αρχαιότητές του αποτελούν τον πόλο έλξης τουριστών, Ελλήνων και ξένων.

Ο οικισμός είναι οργανωμένος και μπορεί να εξυπηρετήσει τους επισκέπτες του, από φαγητό, ύπνο και διασκέδαση Μικρά όμορφα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, παραδοσιακές ταβέρνες, καφενεία super markets, και πάνω απ'όλα φιλόξενη και σωστή διάθεση των επαγγελματιών.

Ο Ξερόκαμπος είναι παλιός οικισμός και τον συναντάμε στην ενετική απογραφή του 1583. Φαίνεται όμως πως η ομορφιά του τοπίου και η θέση του στις ανατολικές ακτές της Κρήτης είχαν εκτιμηθεί από παλιά μία πού ο Ξερόκαμπος κατοικείτο από τα μινωικά χρόνια. Ο οικισμός ήταν στη θέση Κατσουνάκι, ενώ στο βουνό Τράχηλας, αποκαλύφθηκε συλημένο ιερό κορυφής. Στα υψώματα Αντιστέρνια και Φαρμακοκέφαλο, υπάρχουν αρχαιότητες ελληνιστικών χρόνων.

Στο Φαρμακοκέφαλο όπου οι ανασκαφές γίνονται υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου κ. Νίκου Παπαδάκη, έχει ανασκαφεί σημαντική πόλη των ελληνιστικών χρόνων, πιθανά η αρχαία Άμπελος, την οποία διάφορες φιλολογικές μαρτυρίες και συσχετισμοί, τοποθετούν στην περιοχή αυτή.

ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ Η ΛΕΥΚΗ

Φωτογραφία:
• Πανοραμική
  

Μικρό νησί του Λιβυκού πελάγους απέναντι από τις ΝΑ ακτές της Κρήτης, στα ΝΑ του ακρωτηρίου Γούδουρας.

Ανήκει στο Δήμο Λεύκης, και έδωσε το όνομά του σε ολόκληρο το Δήμο.

Αποτελεί συστάδα με τα νησάκια Μακρουλό, Στρογγυλό, Τράχηλα, και Μάρμαρα. Έρημο και σκεπασμένο σε πολλά σημεία με παχύ στρώμα άμμου θυμίζει αφρικανικό τοπίο.

Μέχρι και το 1976, χρησιμοποιείτο για βοσκότοπος και δεν υπήρχε καμιά πληροφορία για ύπαρξη οικισμού στο νησί.

Από το 1976 και μετά όμως πού η Εφορία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Κρήτης με επί κεφαλής τον αρχαιολόγο Νίκο Παπαδάκη, άρχισε συστηματικές ανασκαφές, αποδείχτηκε ότι στο νησί ήταν θαμμένος ένας ολόκληρος κόσμος.
Ένα θαυμάσιο λίθινο θέατρο στην ΒΔ άκρη του νησιού, απέναντι από νησάκι Μάρμαρα. Στα ΝΑ του θεάτρου, όπου προφανώς εκτεινόταν ο οικισμός οι ανασκαφές ανάσκαψαν έπαυλη με 8 δωμάτια με χώρους για τους ξένους, αλλά και εργαστήριο επεξεργασίας Πορφύρας. Επίσης ανασκάφτηκε ένα επιβλητικό κτίριο Δημόσιων Λουτρών το οποίο ήταν σε χρήση από τον 1ο έως τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Ακόμη ανασκάφτηκαν ερείπια ναού.
Δυστυχώς δεν υπάρχει τακτική σύνδεση με το νησί και αυτός πού θα ήθελε να το επισκεφτεί θα πρέπει να μισθώσει βάρκα ή καίκι από τους ντόπιους ψαράδες.

ΧΑΝΔΡΑΣ

Χωριό του δήμου Λεύκης, στο οροπέδιο Αρμενοχαντράδων, 27 χλμ από τη Σητεία.

Στην ενετική απογραφή του 1583 γράφεται Candra και Chandra με 399 κατ. όσους περίπου και σήμερα (399).

Μινωικές αρχαιότητες βρέθηκαν στην περιοχή «Πλακαλώνια» και άλλα αρχαία ερείπια στις τοποθεσίες «Γράς» και «Κατράνι».
Στο ύψωμα Ξυκέφαλο μεταξύ Χανδρά και Καστελλιώνα (υψόμ. 705 μ. ) υπήρχε ιερό κορυφής. Παρά την σύλησή του, σε μεγάλο βαθμό βρέθηκαν αρκετά και χαρακτηριστικά αντικείμενα.

Στην περιοχή Χανδρά, βρίσκεται το σπήλαιο Παναγία Γουντά

Στην περιοχή ανήκουν και οι συνοικισμοί Βόιλα και Άγιος Παντελεήμονας, καθώς και το Πάνω Παντέλη. Στο τελευταίο υπάρχει παλιά εκκλησία της Μεταμορφώσεως στην οποία υπάρχει χάραγμα πού λέει ότι εδώ ήλθε ο Πέτρο Αμπράμο, το 1486.

ΒΟΙΛΑ

Φωτογραφία:
• Πανοραμική
  
• Βόϊλα
  
• Πύργος
  
• Κρήνες
  

Βρίσκεται μόλις 1 χλμ. απόσταση από τον Χανδρά, με παρακαμπτήριο χωματόδρομο.

Πρόκειται για έρημο μεσαιωνικό χωριό του οποίου την προστασία έχει αναλάβει η Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Διαβαίνοντας τα στενά σοκάκια του χωριού, μέσα από τα ερείπια με τις καμάρες και τα πλακόστρωτα, τα Φραντζέζικα τόξα και τον αδρό ρυθμό της τοιχοδομίας μέσα στην κατανυκτική σιγή της εγκατάλειψης νομίζεις πως ακούγεται ο αχός του καλπασμού του βυζαντινού άρχοντα, του μεσαιωνικού ιππότη, του Τούρκου σαρικοφόρου. Το όνομα προέρχεται πιθανότατα από το βυζαντινό Βοιλάς ή Βολιάς, δηλ. ο ευπατρίδης, ο γαιοκτήμονας.

Στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583, η Βόιλα, είχε 301 κατοίκους. Διάφορα στοιχεία οδηγούν στην υπόθεση πως η Βόιλα ανήκε στην Ενετική ομογένεια των Ζένων, η οποία μετά την τουρκοκρατία εξισλαμίστηκε και μετονομάστηκε και από την οποία πρέπει να προέρχεται ο Τσίν Αλής η Τζεναλής από τους πιο φανατικούς γενίτσαρους. Η παράδοση τον θέλει ιδιοκτήτη του Πύργου της Βόιλας, πού εξωτερικά έχει τούρκικο επίγραμμα με ημερομηνία Εγίρας 1153 πού ισοδυναμεί με το έτος 1742 του Χριστιανικού ημερολογίου.
Δίπλα στην επιγραφή υπάρχουν χαραγμένα πέλεκυς, κυπαρίσσια, και πεντάλφες, χαρακτηριστικά τουρκικά σύμβολα. Στην νότια πλευρά του πύργου υπάρχει ερειπωμένη εκκλησία γνωστή σαν εκκλησία του Τζιναλή.
Από την εποχή της Τουρκοκρατίας επίσης προέρχονται οι δύο βρύσες με τις ανάγλυφες τουρκικές επιγραφές αληθινά στολίδια του χωριού, με άφθονο κρύο νερό, ακόμα και σήμερα.

Σημαντικό μνημείο της Βόιλας είναι η διμάρτυρη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου πού φαίνεται πως έγινε τον 15ο αιώνα. Στο δυτικό άκρο του νότιου τοίχου υπάρχει κόγχη αψιδωτή με παράσταση και επιγραφή.
Από τις επιγραφές φαίνεται πως πρόκειται για οικογενειακό τάφο των Σαλαμών.
Πιθανότατα οι Σολωμοί της Ζακύνθου, από τους οποίους προέρχεται ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, να έλκουν την καταγωγή τους από τους Σαλαμούς της Σητείας.

Πάνω από το χωριό στην κορυφή του υψώματος υπάρχει ισχυρό φρούριο πού κτίστηκε στην Ενετοκρατία.

• Αρχή σελίδας

Φωτογραφίες:

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΑΔΕΣ

• Παντέλι
  

ΑΡΜΕΝΟΙ

• Αιολικό Πάρκο
  

ΕΤΙΑ

• Ετιά
  

ΑΠΙΔΙΑ

• Γούδουρας
  

ΖΗΡΟΣ

• Πανοραμική
  

ΞΕΡΟΚΑΜΠΟΣ

• Πλησιάζοντας
  
• Πανοραμική
  
• Χερόκαμπος
  

ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ Η ΛΕΥΚΗ

• Πανοραμική
  

ΒΟΙΛΑ

• Πανοραμική
  
• Βόϊλα
  
• Πύργος
  
• Κρήνες
  

• Αρχή σελίδας